Verrijkende taal?

anp

Takkie van de stratie

Het moet ergens in het tweede jaar van mijn remigratie zijn geweest. Ik bezocht in Oost-Suriname een ontwikkelingsproject in verband met een schrijfopdracht. Het ging om een werkplaats voor ‘lokale houtverwerking en –bewerking’. In een dorp aan de Cotticarivier, aardig stroomopwaarts. En ik kwam toevallig langs een krakkemikkig schooltje waar kinderen net bezig waren met klassikaal woorden lezen. Aan de hand van het Nederlandse aap-noot-mies-systeem van weleer. Het ging gesmeerd zoals die Aucaanse kindertjes al die woordjes met oo- oe- en au-klank opdreunden. Totdat de juf vroeg: “Wat is Jaap?” En het bleef stil. Ik vond dat eigenlijk niet zo gek. Je kon moeilijk verwachten dat kindertjes in het Surinaamse binnenland maar ook doorhadden dat het om een oer-Hollandse naam ging. Vooral niet als de juffrouw vraagt “wat is Jaap?” in plaats van “wie”.

Op een gegeven moment maakte de juffrouw het eenvoudiger – dacht ze – en vroeg: “Wat is een aap?” En weer bleven die kindertjes wezenloos stil. “Een aap is een monki-monki”, zei de juffrouw op heel pedagogische toon. Toen ze een jongetje vroeg op een plaat bij het bord een monkimonki aan te komen wijzen, deed hij dat feilloos en zonder aarzelen. De juffrouw keek trots tevreden naar mij, maar ik was shocked voor de rest van de dag. Terstond had ik overtuiging gekregen dat je kinderen inderdaad in een meertalige situatie beter onderwijs in hun eigen taal kan geven, zodat hun algemene kennis en woordenschat snel toeneemt, die ze geleidelijk kunnen omzetten in die maatschappelijk heersende taal. Want ik kan u één ding vertellen: kinderen in het Surinaamse binnenland kennen heel wat (namen van) dieren, vogels, planten, bomen, houtsoorten, gewassen, bloemen en ga zo maar door.

En dan ga je naar school en ineens ben je “dom” want je weet zogenaamd “niets”. Want de kafowri is ineens ‘kip’ geworden en de sneki ‘slang’. Ineens is ook je eigen taal inferieur. En zo voelen velen zich dan ook: dom en niets wetend, gemeten aan hun beheersing van de Nederlandse taal die nergens om je heen wordt gesproken, maar ineens wel op school.
En dit probleem speelt ook in grote mate in Paramaribo en de districten waar al die doorsnee volkskinderen thuis Sranantongo, Surnami, Javaans, Arawaks, Aucaans, Saramaccaans, Chinees en ga zo maar door spreken. Dus ook het gemiddelde Surinaamse stadskind kampt met een taalprobleem en daardoor met grote leerachterstanden. Het Nederlandse gorgeltaaltje als grote ontwikkelingsremmer van de jeugd in een multi-etnisch Zuid-Amerikaans land. Wat dat betreft zijn (bepaalde) kinderen op Curaçao er beter af. Daar krijgen ze niet alleen les in Papiamento. Maar ook op de radio, televisie en in de kranten wordt Papiamento volop gebezigd. Evenals op informatieborden in openbare gebouwen, zoals postkantoren. Wat dat betreft mogen Curaçaoënaars trots zijn op hun culturele identiteit.

Afgelopen week won Birgit Schuurman ‘het Groot dictee der Nederlandse straattaal’. Want ze ‘spit de takkie van de stratie’. Deze taal is grotendeels gebaseerd op het Sranantongo. Moeten we daar trots op zijn? Ik denk eerder bezorgd. Het mag dan wel de Nederlandse taal ‘verrijken’, maar hoeveel verrijkt het onze Surinaamse en andere allochtone jongeren?
Ik ben tien jaar weggeweest. Kort na mijn terugkeer – ruim een jaar geleden – zat ik in de metro richting Amsterdam-Zuidoost. En ik hoorde een groep jongens van een mix aan etniciteiten een taaltje spreken dat ik aanvankelijk nergens kon plaatsen. Totdat ik termen opving als ‘bieri’ en ‘doekoe’ en doorhad dat het dus om deze straattaal ging. Ze spraken ook Nederlands maar met zo’n zwaar accent – vooral die Marokkaanse jongens – dat het nog steeds haast onverstaanbaar was. Ik wou bijna opstaan en zeggen: “Jongens, op deze manier krijgen jullie écht geen baan en zeker niet bij de radio of televisie.” De afgelopen tijd heb ik mij meermalen op deze manier moeten inhouden.

Beste ouders, bescherm je kinderen! Laat ze hun straattaal behouden, maar zie er ook op toe dat ze het ABN (algemeen beschaafd Nederlands) leren als sleutel naar maatschappelijk succes. Zonder dat, is straattaal pure verarming. En jongeren, laat je niet verblinden door een gepolijste BNN-show van een handvol gelikte en gearriveerde artiesten. Zonder ABN – de échte takki van de doekoe – kom je er echt niet. En Birgit Schuurman kan het beamen. Anders kan je de hele dag in je bedi blijven spacen. Denk aan je leeftijdgenoten in Suriname en op Curaçao; velen van hen zitten echt klem tussen de eigen cultuur en een vreemde koloniale taal en hebben geen keus. Wat jullie doen is maatschappelijk zelfmoord. Maar ja, misschien ben ik wel een ouwe lul geworden.

Dit is een bewerking van de radiocolumn 'De brainwaves van Iwan Brave' van 23 februari 14:00 u. On demand te beluisteren op: Faya/Caribbean FM (Salto)

‘Gerenommeerd’ onderzoek

unit5.org

Going to America

In 2050 vormen blanken in de VS de minderheid, konden we overal in het nieuws lezen van de week. Mijn eerste reactie was meteen: wat moet ik met zo’n bericht? En de vraag: minderheid ten op zichte van wie eigenlijk? Het betreft een voorspelling van het ‘gerenommeerde’ Pew Research Centre in Washington. Pew pew, dacht ik, zo gerenommeerd dat ik er nog nooit van had gehoord. Maar wie ben ik? ‘Als de huidige trend zich voorzet dan zal de Amerikaanse bevolking in 2050 met 138 miljoen zijn toegenomen tot 438 miljoen’, aldus het onderzoek. ‘De verwachte bevolkingsgroei zal voor 80 procent voor rekening komen voor immigranten en hun in de VS geboren kinderen en kleinkinderen.’

Hierin zit al de eerste misleiding. Een vluchtige lezer – en van de schrik zullen dat waarschijnlijk heel wat blanken zijn geweest – vat het op als dat de Amerikaanse bevolking voor 80 procent uit immigranten zal bestaan. Maar het gaat om de groei; dus die extra 138 miljoen. Vooral de Latino’s (29 procent) zullen flink dekken – het staat wel niet zo geschreven maar daar komt het wel op neer. Samen met de Aziaten (9 procent) en de Afro-Amerikanen (13) vormen ze daarmee de meerderheid ten opzichte van de blanken. Ja hoor, gooi alles maar op de grote berg en zie daar de verdrukte ‘blanke minderheid’, die feitelijk nog altijd veruit de grootste groep is: maar liefst 47,5 procent! Daarbij verbleekt toch wel die 9 procent Aziaten en zelfs die 13 procent Afro-Amerikanen. Lijkt mij. Kennelijk vond het Pew het aantal Amerindians – de oorspronkelijke bewoners – te verwaarlozen, want die komen niet eens in de tabellen voor.

Ik vraag me ook af: waarom zo’n bericht? En wat hebben Latino’s, Afro-Amerikanen en Aziaten met elkaar gemeen – behalve dat ze minderheden zijn – als je toch zo graag onderscheid wil maken in etniciteit? Ik werd overmand door complete verstandsverbijstering. Ben ik nou gek geworden? Ik weet niet anders dat de VS een bakermat van immigranten is en dat de oorspronkelijke bewoners vrijwel uitgeroeid zijn. Vanuit hun perspectief bestaat allang 99,9% van totale Amerikaanse bevolking uit immigranten, hun kinderen, kleinkinderen én achterkleinkinderen. Over achter de feiten aanhobbelen gesproken. Een continent als Australië zie ik ook niet als het land van blanken, maar dat van bezetters, kolonisten en immigranten, waarbij ook de lokale bevolking – the Aboriginals – zijn geminimaliseerd. Zowel humaan als maatschappelijk. Ja, ze mogen het sinds afgelopen week doen met een expliciete “sorry” maar moeten er niet op rekenen dat ze stukken land terugkrijgen.

Nee, het bericht van het Pew maakt me boos. De achterliggende psychologische boodschap is duidelijk: alle mensen in de wereld zijn immigranten maar blanken niet, die zijn overal en van alles de oorspronkelijke ‘rechtmatige eigenaren’. Dit soort berichten heeft maar één effect: het opwekken van white backlash en de angst inboezemen bij blanken dat zij worden verdrukt door de ‘anderen’. Dat ze een ‘minderheid’ worden. Maar dat zijn ze al eeuwen, als je het bekijkt op wereldschaal. Alleen al de Chinezen zijn met z’n 1 miljard. De Indiërs idem dito. Zulke statistieken leiden slechts tot xenofobie. “We worden van de wereld gefokt en dat financieren we zelf door miljarden ontwikkelingsgeld”, is een reactie op de website van het AD. Ja, je kan erom lachen, maar ik vind het zorgwekkend. Reken maar dat velen zich daarom vastklampen aan rechts-extremistische gedachtengoeden. De cijfers liegen er niet om in Nederland: het geweld tegen moslims is schrikbarend toegenomen.

Ik vind het maar verdacht dat uitgerekend met de opmars van Barack Obama zo’n obscuur berichtje wordt gelanceerd. Het ANP neemt het over. Er wordt een label ‘gerenommeerd’ opgeplakt. En die altijd zo kritische Nederlandse media plaatsen allemaal het bericht zonder enige vorm van eigen redactie. En de hele witte wereld is weer “wakker” geschud. Om niets. De echte xenofoben denken waarschijnlijk na het Pew-bericht dat de denderende opmars van Obama vooral aan immigrantenstemmen te danken is. Tot het tegendeel bewezen is, zie ik het bericht daarom als een verdekte poging tot aanzet van white backlash. Tot slot: van de week gekeken naar Michelle Obama bij Larry King Live op CNN? Wauw, als je onder indruk bent van Barack dan moet je echt een keer zijn vrouw Michelle aan het woord horen en zien. Zo gepolijst en geslepen en een naadloos PR-verhaal, zoals een echte First Lady betaamt. Ik heb Larry King nog nooit zo verliefd op het puntje van zijn stoel gezien. En ik zeg: je moet er niet raar van opkijken als volgend jaar de first black family the White House betrekt. Een ware nachtmerrie voor de Clintons.

Dit is een bewerking van de radiocolumn 'De brainwaves van Iwan Brave' van 16 februari 14:00 u. On demand te beluisteren op: Faya/Caribbean FM (Salto)

Focking serieleugenaar

anp/sbs6/endemol

Pijnlijke Zelfontmaskering

De twee uur durende uitzending van misdaadverslaggever Peter R. de Vries over de verdwijning van Natalee Holloway op Aruba, overtrof mijn stoutste verwachtingen. De meeste mensen waren verbijsterd over de gevoelloosheid en kilheid waarmee Joran van der Sloot sprak over het slachtoffer. Maar ik vond het vooral pijnlijk voor hemzelf. Onvoorstelbaar hoe iemand onwetend zich onderwerpt aan een zelfontmaskering die zijn weerga niet kent, ten overstaan van miljoenen kijkers. Ik moest ook regelmatig lachen. Die arme Joran. Zat-ie daar, continu blowend op de voorbank van de ‘biechtauto’, zich uitdrukkend in zijn eigentijdse focking conjostraattaal. Ik heb altijd Joran wel geloofd op zijn woorden. Zeker nadat hij zijn boek had geschreven, waarvan ik overigens geen letter heb gelezen. Niet dat ik naïef ben, want ik ben verre van verbijsterd dat hij wel degelijk alles ervan afweet. Het is net als met die ouders van het verdwenen kleutermeisje Madalie in Portugal. Ze kunnen het zijn of niet. Wie ben ik om ze niet te geloven; ik was er niet bij.

Toch heb ik geen leedvermaak. Wat nu met Joran gebeurt, kan ons allemaal overkomen. Dan heb ik het over een leugen om eigen bestwil waarin we daadwerkelijk gaan geloven omdat er op een gegeven moment geen weg terug lijkt. Denk maar aan je eigen kindertijd bij kleine vergrijpen, zoals een snoepje stelen of iets stukmaken, maar in een kinderbelevenis een zeer groot vergrijp omdat je bang bent voor de sancties. Alleen bij de één kan dit groteske vormen aannemen als liegen om eigen bestwil ook op latere leeftijd structureel is. Waar ik Peter R. de Vries voor dank is de kijk in het brein van een ‘serieleugenaar’, zoals de advocaat van Joran het zelf typeerde de volgende dag bij NOVA. Het was bijna net zo ijzingwekkend als de kijk in het brein van een seriemoordenaar.

Joran mag van geluk spreken dat hij valt onder de Nederlandse rechtspraak. In Amerika zou hij na zo’n undercoveroperatie levenslang de bak ingaan – lijk of geen lijk – en de familie Holloway zou ook nog een miljoenenschadeclaim tegen hem kunnen indienen. Maar binnen de Nederlandse rechtspraak moet je er niet van opkijken dat zijn advocaat succesvol erop wijst dat we hier te maken hebben met een notoire serieleugenaar. En dat het daarom maar de vraag is hoeveel waarde we moeten hechten aan zijn bekentenis. Nee, wat dat betreft zie ik Joran nog niet jaren achter de tralies verdwijnen. Nu al beweert hij dat hij ‘stoned’ was en erop los heeft ‘gefantaseerd’. Maar er zijn voldoende momenten vastgelegd waarbij je overduidelijk ziet dat Joran zich wel degelijk een traumatiserende gebeurtenis weer voor de geest haalt. Zeker het moment waarbij infiltrant en vermeende vriend Pactrick van der Eem vraagt hoe hij zeker wist of Natalee dood was voordat zij aan de haaien zou zijn gevoerd. Daar zie je hem echt dieptwijfelend peinzen: en echt niet om een leugen te perfectioneren. Wat mij betreft geldt voor Joran in ruim bevredigende mate: ‘I know what happened to Natalee Holloway’.

Van der Eem zag het als zijn ‘burgerplicht’ Joran te ontmaskeren. “Het had lang genoeg geduurd, voor Aruba, voor Nederland, voor moeder Beth”, zei hij op Pauw & Witteman. Ook zei hij over zijn geboorteland: “Je blijft met je poten van mijn eiland af.” Dat is nog eens vaderlandsliefde. Maar ik wil Van der Eem voor nog één ding bedanken. Dat Surinaams element, in de belichaming van de broers Deepak en Satish Kalpoe, zat mij niet lekker. Hoewel de hoofdverdachte een verwend, Nederlands rijkeluiskind, was toch altijd de naklank: dat krijg je als je met Surinamers omgaat op een bananeneiland waar politie en justitie incompetent zijn. Aldus de toon tijdens de mediakruistocht van moeder Beth tegen Aruba. Met deze voorlopige ‘ontknoping’ is deze internationale smet tevens van het blazoen van Suriname verwijderd. Feit blijft dat de Kalpoes in zo’n ernstige zaak aanvankelijk meelogen. Dus we hoeven geen medelijden met ze te hebben.

Peter R. de Vries, wat ze ook zeggen van je undercoveroperatie, één ding is zeker: This is teevee man! Vooral hiervoor bedankt. En op Aruba mogen ze niet klagen. Ik hecht weinig waarde aan de krokodillentranen van de Arubaanse premier die beweert dat Amerikaanse toeristen ‘massaal wegblijven’ door het Holloway-mysterie. Hij krijgt er immers een boel ramptoeristen voor terug. Zeker nu weer eens is onderstreept: Aruba, free paradise of coke and gambling! Maar zoals ik al zei, we liegen allemaal weleens om eigen bestwil. Het dilemma voor Aruba, lijkt mij, is nu: wordt het een Holloway-gedenksteen of van een Vandersloet-gedanksteen?

Dit is een bewerking van de radiocolumn 'De brainwaves van Iwan Brave' van 9 februari 14:00 u. On demand te beluisteren op: Faya/Caribbean FM (Salto)